Hondentaal - agressieladder

Het lezen van deze blog kan voorkomen dat je wordt gebeten door een hond! Heel handig dus om te lezen. Deze blog gaat over de agressieladder, die je leert om te anticiperen op de agressie van een hond... Maar pas op, veel informatie die je tegenkomt over de agressieladder klopt vaak niet. 

In dit blog lees je daarom over de agressieladder en waarom niet elke hond de stapjes "uit het boekje" doorloopt.

Wat is een agressieladder?

Een agressieladder is een schema dat laat zien wat een hond allemaal doet voordat hij kiest voor aanvallen en bijten. Een hond begint volgens de agressieladder met gapen, tongelen (over zijn neus likken) en knipperen met zijn ogen.

Daarna volgen wegkijken, wegdraaien, zitten, poot geven, weglopen en verlaging van de houding (kop en staart in verlaagde positie). Vervolgens gaat de hond liggen en ontbloot zijn buik.
En dan gaat de hond staan, verstijft, gromt, hapt en bijt.
Hieronder zie je het standaard agressieladder-schema.

Wat klopt er niet aan de agressieladder?

Deze reeks gedragingen wordt pas als agressie beschouwd vanaf het punt van verstijving en staren (fixeren). Alle gedragingen daarvoor hebben weinig of niets met agressie te maken. Tongelen en wegkijken zijn spanningssignalen, terwijl liggen met de staart tussen de poten duidt op angst of submissie.

Deze ladder illustreert hoe een angstige hond kan overgaan op agressie wanneer er geen andere keuze (vluchten of bevriezen) mogelijk is. Maar dit is in 90% van de gevallen waarin een hond agressie vertoont, niet wat er daadwerkelijk gebeurt.

Is er een risico op agressie?

Als je als hondeneigenaar deze agressieladder van onder naar boven hebt bestudeerd, zou je zomaar een hond kunnen tegenkomen die van je wegdraait, over zijn neus likt, gaat zitten, pootjes geeft en vervolgens op zijn rug op de grond gaat liggen.

Wauw... Moet je nu echt opletten omdat je al halverwege de agressieladder bent? Nee. Wat ik zojuist heb beschreven, kan namelijk ook een vriendelijke vorm van contact zijn. Als jij dan denkt dat de hond agressieve neigingen heeft waardoor je de interactie stopt en de hond wegstuurt... Dan doe je dat dus voor niets.

Agressie als communicatie

Een doel van agressie en de stappen die de hond kan vertonen, kan inderdaad zijn om een gevecht te voorkomen. Gedragingen zoals een verhoogde houding, urineren, tanden ontbloten, grommen en blaffen (blaffen ontbreekt vaak in de reguliere plaatje van een agressieladder) zijn vaak vormen van communicatie waarmee de hond eigenlijk zegt: "Dit is wat ik tegen jou kan inzetten als je niet stopt." Hierdoor bestaat de kans dat de prikkel (bijvoorbeeld een andere hond of persoon) afstand neemt en het niet tot een gevecht komt.

Kan een hond dan zomaar bijten zonder de stappen van de ladder te doorlopen?

Ja, dat kan. Ik ben twee keer gebeten zonder enige communicatie vooraf. Door een Drentsche Patrijs, die opeens naar voren sprong, twee keer in mijn bovenbeen beet, achteruit sprong, zijn ogen volledig afwendde, hevig trilde, en vervolgens 5 seconden verder ging met snuffelen in het gras - iets wat hij ook een seconde voor de beet deed, en dit alles in een ontspannen houding. De oorzaak? Neurologisch. 

Achteraf bleek dat deze hond dit al talloze keren had gedaan. De tweede keer was met een hond die lag te slapen en plotseling omhoogschoot en beet, zonder enige aanraking of andere wekstimulus. De oorzaak? Waarschijnlijk neurologische schade door het gebruik van een stroomband.

Waarom slaan honden soms stappen over?

In de agressieladder wordt ervan uitgegaan dat een hond er alles aan doet om een gevecht te vermijden. Helaas geldt dit niet voor alle honden. Er zijn honden die door neurologische problemen "zomaar" bijten. Er zijn ook honden die een conflict met degene die voor hen staat helemaal niet uit de weg willen gaan. En er zijn daarnaast honden die hebben geleerd dat ze bepaalde stappen beter niet kunnen laten zien. We hebben ze als het ware geleerd om sneller te kiezen voor een aanval. Een goed voorbeeld hiervan is het bestraffen van grommen, waardoor de hond dit gedrag achterwege laat en sneller overgaat tot bijten.

Prooiagressie

Een andere reden waarom je geen opbouw ziet naar het bijten, is wanneer een hond bijt uit prooiagressie.
Dit is eigenlijk geen agressie, maar prooivanggedrag. Ook hier bijt de hond zonder waarschuwing. Dit komt doordat het niet erg slim is om een potentiële prooi van tevoren te waarschuwen door bijvoorbeeld te gaan blaffen of grommen. Er is geen sprake van een poging om een conflict te vermijden.

Typerend voor bijten uit prooivangmotivatie is dat er vaak wel fixatie is, dus het stilstaan en staren. Dit moment van fixeren kan echter extreem kort zijn, denk aan een fractie van een seconde.
Dit is nodig om de afstand tot de prooi en de tactiek in te schatten. 

Er is geen emotie; de hond is niet angstig, gefrustreerd of boos. Dit is wat we "koude" agressie noemen - het is doelgericht en pragmatisch. Het doel van prooiagressie is niet om een prikkel weg te jagen of iets te verdedigen. Het doel van prooivanggedrag is juist dat de andere partij dichtbij genoeg komt om hem snel en effectief te kunnen grijpen. Of dat de jager snel naar de prikkel kan rennen, zodat deze het pas op het laatste moment ziet aankomen.

Verschillende vormen van agressie

Agressie wordt grofweg ingedeeld in "heet" en "koud" agressie. Dit heeft te maken met of de agressie voortkomt uit emotie (zoals angst of boosheid) of uit doeltreffendheid (zoals doden).

De onderverdeling van emotionele agressie omvat vervolgens zekere agressie, onzekere agressie, angstagressie en geconditioneerde agressie.

Deze types van agressie worden dan verder onderverdeeld in onder andere maternale agressie, territoriale agressie, bezitsagressie, enzovoort. Maar... wat heeft dit te maken met de agressieladder?

Voorbeeld agressieladder met een hond die zekere agressie laat zien

Voorbeeld agressieladder bij maternale agressie 

Deze ladders zijn dus voorbeelden van specifieke honden in specifieke situaties. Ze laten zien hoe het gedrag zich anders kan ontwikkelen in vergelijking met de algemene agressieladder, die eigenlijk maar een paar stappen van agressie laat zien en zich in de opbouw alleen richt op angstagressie / onzekere agressie.

Wat heeft verder invloed op de ontwikkeling van agressie?

Het gedrag van de tweede partij heeft een enorme invloed op het verloop van de ontwikkeling van agressie. Sta je bijvoorbeeld bij een hek waarachter een hond met zekere agressie zijn terrein bewaakt? Als je wegloopt, zal er niets gebeuren. Ga je echter over of door het hek, kan je gebeten worden.

Strek je je hand uit richting een kluif waar een hond aan het eten is, en deze begint te verstijven en je stopt met naderen, dan zal er zeker geen hap plaatsvinden. Negeer je het verstijven en blijf je naderen, dan zou de hond reacties kunnen laten zien zoals wegdraaien, tanden ontbloten, grommen, happen of bijten.

Hoe zie je dan het bijten aankomen? 

Welke gedragingen zijn echte "red flags" die aangeven dat je risico loopt om gebeten te worden?

De volgende gedragingen komen vaak voor net voor het bijten:

• Verstijven
• Langzaam benaderen met stijve poten
• Tanden ontbloten
• Grommen
• Stoten met gesloten bek
• Staren
• Kwispelen (met een stijve staart)
• Blaffen
• Opspringen
• Cirkelen om je heen

Omdat honden zo verschillen in hun voorkeursgedrag, en elke situatie en motivatie is anders, kan je dus geen eenduidige agressieladder maken die kan voorspellen hoe het gedrag opbouwt tot bijten. 

Meer weten over dit onderwerp of heb je wat hulp nodig?

Sluit je aan bij onze gezellige en leerzame online hondenclubs waar je je echt thuis voelt

De Soulmates Club is dé perfecte plek om te starten als je een (nog) betere relatie wilt met je hond.
Ontdek hoe je die magische connectie met je hond krijgt waarna alles gewoon makkelijk gaat.
En natuurlijk vind je in de Soulmates Club veel gelijkgestemde baasjes om mee te connecten.

Dan hebben we nog de exclusieve LOCA Club (de deuren van deze Club gaan maar een paar keer per jaar open), dé plek die in het teken staat van fun, sport, spel en waar je nog veel meer kunt leren over honden. Waar je onbeperkt persoonlijke begeleiding krijgt bij problemen, vragen, en de opvoeding van je hond
Dit is de plek waar je ook wandel- en trainingsmaatjes kunt ontmoeten, regelmatig gratis webinars kunt volgen, challenges, workshops en nog veel meer!

Hulp nodig?

Loop je tegen een bepaald probleem aan bij je hond? Of zoek je een online cursus om meer plezier met je hond te hebben, de gehoorzaamheid te verbeteren, of om te sporten met je hond?

Wij hebben bij LOCA een ruime keuze aan online hondencursussen en de mogelijkheid om via Zoom 1-op-1 begeleiding te krijgen of individuele begeleiding in combinatie met een van onze gedragscursussen Bekijk ons cursusaanbod hier.

Deze blog delen?

We hebben deze blog geschreven om zoveel mogelijk kennis met hondenbezitters te delen.
We willen ervoor zorgen dat zoveel mogelijk honden de best mogelijke band met hun baas krijgen. Onze missie is het vergroten van het hondenwelzijn door het delen van kennis en om hondenbezitters met elkaar in contact te laten komen.
We vinden het daarom helemaal geweldig als je deze blog deelt via onderstaande knoppen.

Kopiëren en plakken van deze blog of delen ervan gebruiken mag niet zonder toestemming